3.1415926535897932384

Bir dairenin çevresinin çapına bölümü ile elde edilen irrasyonel matematik sabiti ya da hepimizin bildiği adıyla “pi”. Bu kadar basit bir şekilde tanımladığımız bu sayının geçmişi, günümüzden dört bin yıl öncesine dayanıyor. İlk defa Babiller tarafından keşfedilen bu sayı Mısır mitolojisinde de önemli bir yere sahiptir. Fakat bildiğimiz anlamda Pi’yi “” işareti ile kullanan ilk kişi, William Jones adında bir matematikçidir. Yunanca çevre anlamına gelen “περίμετρον” kelimesinin ilk harfi bu sayının sembolü olarak kullanılmıştır. Teoride pi sonsuza kadar giden ve kendini hiç tekrar etmeyen irrasyonel bir sayıdır. Biraz kapsamlı düşünürsek olabilecek tüm rakam ve sayı kombinasyonlarını içinde barındırdığını söyleyebiliriz. Kimlik numaranızdan tutun doğum gününüz de dahil birçok sayıyı ve hatta telefon numaranızı bile Pi sayısının içinde bulabilirsiniz. (Doğum gününüzün pi sayısının neresinde olduğunu merak ediyorsanız “my pi day” isimli siteden öğrenebilirsiniz.) Eğer rakamları harfler ile kodlarsak, 1 = a gibi, pi sayısının bütün basamaklarını bildiğimizi de varsayarsak geçmişte ortaya çıkmış ve gelecekte kullanılabilecek bütün kelimeleri elde etmiş oluruz. Geçmişten günümüze yüzlerce bilim insanı pi sayısının basamaklarını elde etmeye çalıştı. Çağımız teknolojisi ile pi sayısının sadece ilk yirmi iki trilyon basamağını bilmekteyiz. Teknik olarak bu sayının tüm basamaklarını hesaplayacak bir varlık yok çünkü bu sayı, kâinat kadar sonsuz. Bu sonsuzluk ve gizem insanları etkilemiş olmalı ki binlerce insan pi sayısının basamaklarını ezberlemek için uğraşıyor. Hatta ezberleme işini kolaylaştırmak için “Pilish” denilen bir dil ve İngilizce şiir anlamına gelen “Poem” kelimesinin değiştirilip “Piem” olarak adlandırılan ve her kelimesi sırasıyla pi sayısının basamaklarını içeren şiirler yazmışlardır. (Örneğin, Poe(3), E.(1). : Near(4) a(1) Raven(5), π= 3.1415) Bilim insanları arasında da tartışmalara neden olan bu sayı bize ne ifade ediyor? Belki içinde evrenin sırlarını barındıran bir şifre, belki de yaşamın anlamı ya da sadece sonsuza kadar giden bir rakamlar topluluğu. Her ihtimal insanda heyecan uyandıran cinsten. Ama hangisi doğru? Bunu anlamak şimdilik imkânsız ama günümüzde teknoloji ve bilimin gelişim hızına baktığımızda pi sayısının gizeminin çözüleceği günler çok da uzak bir gelecekte olmayabilir.

Erdal Tanırkut
2021-03-11 537