Ay’a Dönüş

NASA, 29 Ağustos 2022’de ilk fırlatma girişiminde bulunduğu ve defalarca teknik, çevresel sorunlar nedeniyle iptal etmek zorunda kaldığı fırlatmayı 16 Kasım 2022 Türkiye saati ile 09:05’te Artemis 1 ile gerçekleştirdi. Ve evet NASA, yani insanoğlu 50 yılın ardında Ay’a geri dönüyor.

Önce sizlere yaklaşık 3 ay süren bu gecikmenin sebeplerini; daha sonra bu görevin, fırlatmanın amaçlarından kısa bir bahsedeceğim. O zaman başlayalım. Artemis 1’in 29 Ağustos 2022’deki ilk denemesi roketin dört ana motorundan birini soğutma sürecinde yaşanan bir aksaklık nedeniyle iptal edilmişti. Sonrasında hız kesmeden 3 Eylül 2022 tarihinde bir deneme daha gerçekleştirdiler. Ama bu denemede de roketin yakıt doldurma işleminde hidrojen sızdırdığı fark edilince bu da iptal edildi. SLS aracı (Space Launch System-Uzay Fırlatma Sistemi) daha sonra onarım ve analiz için KSC(Kennedy Space Center)’nin devasa Araç Montaj binasına geri götürüldü ve Florida’da yaşanan Lan Kasırgası’nın her yeri yerle bir etmesinde korumak için roketin fırlatılması tekrar ertelendi.

Sonra 4 Kasım 2022’de KSC’nin fırlatma pisti 39B’ye geri götürüldü. Ama talihsizlikler bitmiyordu. Bu sefer yaşanan Nicole Kasırgası 10 Kasım 2022’de karayı vurduğunda şiddetli rüzgarlar SLS roketinin üzerindeki Orion kapsülünün dış kısmındaki yalıtkan kalafatın bir bölümünde hafif hasara neden oldu, ancak NASA’nın Artemis 1 görev yöneticileri medyaya aracın uçuşa elverişli olduğu konusunda güvence verdi. NASA’nın Washington’daki merkezinde Artemis görev yöneticisi olan Mike Safarin, fırtına hasarının analizini yaptıktan sonra, 14 Kasım 2022 Pazartesi günü bir medya telekonferansı sırasında SLS’nin fırlatma için temiz olduğunu söyledi. Ve 16 Kasım 2022’de Türkiye saati ile 09:05’te Artemis 1 aracı Uzaya, Ay’a fırlatıldı.

Şimdi de kısaca NASA’nın bu görevde ki amacına değinelim: Apollo’da da olduğunu gibi asıl amaç Ay’a insanlı iniş yapmak. Bu uzay görevinde NASA Ay’a ayak basacak ilk kadın astronotu göndermeyi planlıyor. Bu gönderimin NASA’nın ilk programında 2024’te yapılması şeklindeydi, ama oluşan sorunlardan dolayı Artemis 3 görevinin tarihi şuan için 2025 olarak değiştirildi. Evet evet Artemis 3! Yukarıda yazdığım, yaşadığı olumsuzluklara rağmen Ay’a fırlatılan Artemis 1 ve sonrasında fırlatılacak Artemis 2; asıl görev, asıl yolculuk için birer prova olacak. 16 Kasım 2022’de fırlatılan Artemis 1 insansızdı ama tüm özellikleriyle sanki insan taşıyormuş gibi yaklaşık 26 günlük bir tatbikat yapacak. Artemis ekipleri, görevleri sırasında, dört kişilik bir ekibi uzayda 21 güne kadar canlı ve sağlıklı tutmak için tasarlanmış bir kapsül olan Orion'da yaşayacak. Her bir Orion kapsülü, Avrupa Uzay Ajansı tarafından sağlanan ve güneş panelleri, yaşam destek sistemleri, yakıt tankları ve Ay yörüngesine girmek için gereken ana motoru taşıyacak olan bir Avrupa Hizmet Modülü ile uçacak. Bu görevin Apollo görevlerinden en önemli farkı NASA’nın sadece ABD’li üreticilerle değil uluslararası bir iş birliği yaparak farklı uluslardan uzay ajanslarıyla da çalışması. Özellikle Uluslararası Uzay İstasyonu’nda kazanılan “birlikte çalışma yetenekleri” ile bu görevi ilk Ay görevinden farklılaştırıyor.

Astronotları taşıyacak olan Orion'un Ay’a yolculuğuna başlayabilmesi için çok güçlü bir rokete ihtiyaç var. Bunun için SLS yani Uzay Fırlatma Sistemi geliştirildi. Bu roket sıvı hidrojen ve sıvı oksijen karışımı yakan üç aşamalı bir sistem olarak hazırlanmış. İlk aşaması aslında uzay mekiği programı için geliştirilmiş olan dört tane RS-25 roket motoru kullanıyor. Her SLS roketi ayrıca, bu ilk ana kademenin her iki tarafına bağlı iki büyük katı yakıtlı booster (güçlendirici) kullanıyor. Tüm bunlar birlikte, fırlatma sırasında 8,8 milyon poundluk bir itiş gücü üretecek. Bu da Apollo programının Saturn V'inden %15 daha fazla demek.

Fırlatma işlemi ile, yaklaşık 100 metre yükseklikteki bu roket şu ana kadar “yeryüzünden ayrılan en güçlü roket” olma ünvanına kavuştu. Ancak bu ünvanı muhtemelen çok kısa bir süre koruyabilecek. Çünkü SpaceX’in geliştirdiği Starship bu yılın sonlarına doğru ilk yörünge fırlatmasını gerçekleştirirse (burada ki gibi sorunlarla karşılamazsa) bundan 20 metre daha yüksek ve neredeyse iki katı gücünde bir itişe sahip olacağından dünyanın en büyük ve en gelişmiş roketi haline gelecek. Anlaşılıyor ki bu yıl çok büyük ve çok güçlü roket fırlatmalarına tanık olacağız.

Yazıyı çok sevdiğim bir kahramanın repliği ve eklentim ile bitirmek istiyorum:
“Sonsuzluk ve ötesine, Artemis ile”

Sema Nur Akdağ
2022-12-17 258